با اینکه در شهر مشهد از سال ۹۲ مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مشهد به عنوان نخستین مرکز پایش کشوری کار سنجش و رصد آلاینده‌های زیست‌محیطی را بر عهده دارد، اما هنوز بعد از پنج سال بیان می‌کنند که تا وقتی مدل سازی کیفیت هوا را نداشته باشیم، نمی‌توانیم درخصوص دلیل میزان آلودگی بخش‌های مختلف شهر مشهد اظهار نظر کنیم.
این در حالی است که در مدیریت شهری یکی از مواردی که منجر به اتخاذ تصمیمات جدی می‌شود، مبحث آلودگی هواست.
در شهر مشهد هرازچند گاهی به دلایلی مختلف شاهد غلظت بالای آلاینده‌ها و هشدارهای پیاپی هواشناسی و مرکز پایش آلاینده و محیط زیست هستیم.
*طرحی نداریم!
اما آنچه متأثر کننده است، این است که مسئولان ذی ربط به صراحت عنوان می‌کنند برای حل این معضل هنوز طرحی که خروجی مناسب داشته باشد، نداریم. این در حالی است که همواره اعلام می‌شود، مهم‌ترین عامل آلوده کننده هوا در مشهد تردد خودروها و بار ترافیکی بالا در مناطق آلوده‌تر است.
جالب است که این نگاه باید در بر دارنده آلودگی بالا در هسته‌های مرکزی شهر و بار آلودگی کمتر در بخش‌های غربی و جنوب غربی باشد، اما در منطقه‌ای چون سرافرازان که منطقه‌ای پر تردد نیست و کوهپایه محسوب می‌شود معمولاً ایستگاه هواشناسی آن را به عنوان منطقه‌ای آلوده اعلام می‌کند.
مدیر اجرایی مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مشهد در همین خصوص به خبر نگار ما می‌گوید: تا وقتی مدل سازی کیفیت هوا نداشته باشیم، نمی‌توانیم در خصوص دلایل آلودگی هوا با صراحت اظهار نظر کنیم.
دکتر رضا اسماعیلی با این حال اظهار می‌دارد: برای قضاوت درخصوص این مبحث که چرا بخش هایی از مشهد از آلودگی بالاتر برخوردار است و برخی مناطق که انتظار می‌رود آلوده‌تر باشد، هوای پاک تری دارد، نمی توانیم به اعداد محدود اکتفا کنیم. بلکه در این مورد نیازمند نگاهی جامع‌تر و در نظر گرفتن ارقام دراز مدت هستیم.
وی ادامه می‌دهد: ما نقشه‌های سالانه داریم که بهترین راه قضاوت در مورد آلودگی هواست.
*شرق و جنوب شرق مشهد آلوده‌تر هستند
او ضمن اشاره به انتشار این گزارش در سال ۹۵ یادآور می‌شود: اتفاقاً طبق نقشه‌های ما شرق و جنوب شرقی مشهد از بار آلودگی هوای بیشتری برخوردارند.
به گفته او پاک بودن هوای اطراف حرم مطهر - که خلاف آنچه اعلام می‌شود، انتظار می‌رود به دلیل تردد مجاوران و زائران نسبت به بقیه مناطق آلوده‌تر باشد - یکی از پرسش هایی است که پاسخ آن با اما و اگرهای مختلف همراه است.
اسماعیلی در این زمینه - هرچند نه با اطینان کامل- به خبرنگار قدس می‌گوید: دلیل آن می‌تواند عدم تردد خودرو در صحن ۶۰ هکتاری حرم مطهر و اجرای طرح ترافیک باشد.
وی ادامه می‌دهد: اما منطقه‌ای چون ایستگاه سرافرازان به دلیل اینکه بین دو کوه و پارک خورشید در غرب آن و تپه وفا و انتهای دلاوران در شرق آن محصور است و هوا بخوبی در آن جریان ندارد، در بعضی روزها که وزش باد کوتاه و با سرعت کمتری داریم، شاهد بالا رفتن شاخص کیفیت هوا و کاهش کیفیت هوا در آنجا هستیم.
*تخریب کمربند جنوبی عامل آلودگی هوا
مدیر اجرایی مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی مشهد می‌افزاید: همچنین، ساخت و سازهای این منطقه و تخریب‌هایی که در کمربند جنوبی درحال انجام است، از دیگر مواردی است که بار آلودگی هوا را در این مناطق بالا می‌برد. با توجه به اینکه کمربند جنوبی در ارتفاعات قرار دارد، کمترین تبعات این اقدام این است که نیروی ثقل و گرادیان شیب موجب می‌شود، ذرات معلق به سمت شرق سرازیر شده و ته‌نشست آن‌ها در مناطق پست پایین‌دست اتفاق بیفتد.
دکتر اسماعیلی علاوه بر این یکی دیگر از عوامل آلوده کننده هوا را جهت باد عنوان کرده و در این مورد به خیام شمالی اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از ایستگاه هایی که بار آلودگی هوا را در دراز مدت نشان داده است، تقاطع خیام شمالی و هدایت است.
او دلیل آن را جهت شمالی – جنوبی خیام و جریان قالب باد شهر در جهت شرقی – غربی عنوان می‌کند که به دلیل مورفولوژی خیابان تهویه هوا صورت نمی‌گیرد.
این نشان می‌دهد چینش باد یکی از منابع مهم آلودگی هواست. چنانکه طبق بررسی‌ها ساخت و سازهای مرتفع درمناطقی چون آبادگران و ارتفاعات جنوب باعث می‌شوند، باد نتواند آلودگی موجود در شهر را جابه‌جا کرده و از شهر خارج کند.
*سند بهبود وضعیت آلودگی هوا نداریم
به گفته یکی از کارشناسان با اینکه باید فرودگاه، ترمینال اتوبوسرانی و حرم از جمله مناطق آلوده شهر باشند، اما باد کوهدشت (باد صبح) که از سمت کوه‌های خلج می‌وزد، آلودگی را به سمت تقی آباد و خیام می‌راند.
در این میان انتظار می‌رود اداره کل محیط زیست بیشترین مطالعات و بیشترین اطلاعات را جمع آوری کرده باشد، اما مهندس مه لقا امینی کارشناس اداره کل محیط زیست استان به خبرنگار قدس می‌گوید: طرح‌هایی در حال انجام است، اما چون هنوز خروجی نداریم، نمی‌توانیم اطلاعات جامع و کاملی در مورد دلایل آلودگی شهر یا مناطق مختلف مشهد ارائه کنیم.
در کل می‌توانیم بگوییم شهری چون مشهد به عنوان یک کلانشهر تحقیقات جغرافیایی، محیط زیستی، هواشناسی با همکاری شهرداری را نیازمند است. ما قطعاً به سند اجرایی بهبود وضعیت آلودگی هوا در مشهد نیاز داریم، این سند باید دارای مشخصات زیر باشد:
منظور از سند اجرایی، بازتکرار طرح جامع آلودگی هوای مشهد که پنج سال گذشته از سوی سازمان محیط زیست برای مشهد و هفت کلانشهر آلوده دیگر ابلاغ شد و به کلی‌گویی در باب روش‌های کاهش آلودگی گذشته بود، نیست. سند اجرایی، یک سند زماندار، دقیق، با راهبردهای موضوعی و موضعی مشخص و با شاخص‌های قابل سنجش در کل دوره اجرای برنامه است.
متأسفانه در گزارش‌های مرکز سنجش آلایندگی هوای شهر مشهد، تنها به صورت کلی، تردد ماشین‌ها و حمل و نقل عمومی عامل اصلی غلظت بالای ذرات زیر دو و نیم میکرون اعلام شده است، این در حالی است که پس از این همه سال گزارش؛ حتماً می‌بایست تحلیل جغرافیایی مشخصی از علت آلودگی بالا در برخی نقاط شهر داشته باشیم و تا این علت شناسی به صورت نسبی صورت نگیرد نمی‌توان راه حل‌های موضعی و اجرایی دقیق را پیشنهاد داد.
همچنین مرکز پژوهش‌های شورای شهر می‌بایست سند اجرایی را حداقل در بازه کوتاه مدت خود به بودجه ۹۷ برساند. قطعاً با تغییر مدل پژوهش به تحقیقات راهبردی سریع این کار امکان‌پذیر است.
نظر شما